W 2020 roku rozpoczęto w Europie szkolenia w zakresie najnowszych zdobyczy naukowych w obszarze profilaktyki w ramach projektu pt. „Budowanie skutecznej profilaktyki uzależnień w Europie w oparciu o analizę systemów profilaktycznych i szeroko zakrojone szkolenia zawodowe – ASAP-Training”, kierowanego do europejskich specjalistów. Program szkoleniowy, nazywany w skrócie ASAP, bazuje na Europejskim Programie Szkoleń Profilaktycznych (EUPC).

Europejskie szkolenia dla osób zajmujących się profilaktyką – międzynarodowy projekt ASAP

Artur Malczewski
Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Szkolenie ASAP jest adresowane to specjalistów ds. profilaktyki uzależnień od narkotyków (drug prevention professionals –DPP). Zostało one podzielone na dwa poziomy: podstawowy i zaawansowany. Poziom podstawowy jest realizowany w ramach sesji stacjonarnych, a realizacja poziomu zaawansowanego odbywa się online. Celem głównym projektu ASAP1 jest poprawa jakości profilaktyki uzależnień w obszarach planowania, realizacji i skuteczności w celu promocji zdrowia i dobrostanu grup szczególnie zagrożonych w populacji Unii Europejskiej. Projekt ASAP ma na celu promocję systemowego i kompleksowego podejścia do profilaktyki uzależnień poprzez identyfikację kluczowych interesariuszy oraz przeprowadzenie analizy systemów profilaktycznych funkcjonujących w krajach członkowskich UE. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii koordynuje pakiet trzeci2, w ramach którego została przeprowadzona analiza systemów profilaktycznych. Wyniki mapowania kluczowych podmiotów zajmujących się profilaktyką zostały przedstawiona na stronie internetowej stworzonej w ramach projektu przez KBPN: https://preventionasap.pl. Na stronie znajduje się mapa Europy, na której umieszczono opis różnych instytucji zajmujących się profilaktyką w blisko 20 krajach.

Głównym celem projektu jest podniesienie kompetencji i umiejętności personelu zajmującego się profilaktyką w zakresie standardów jakości profilaktyki jako dziedziny nauki poprzez opracowanie i wdrożenie dwuetapowego procesu szkolenia. W pierwszym kroku odbyło się szkolenie trenerów (master trenerów) odpowiedzialnych za realizację kaskadowego szkolenia specjalistów ds. profilaktyki uzależnień od narkotyków w zakresie tych samych treści na poziomie krajowym. W Polsce szkolenie trenerów udało się ukończyć trzem osobom, które obecnie realizują szkolnie online. Na obydwu etapach szkolenia odbywały się zajęcia stacjonarnie i zdalnie. W celu wsparcia szkolenia zdalnego opracowano zintegrowaną platformę obejmującą środowisko nauki online oraz Wirtualną Społeczność Praktyków (VCP), która będzie stanowić dodatkowe narzędzie służące wymianie dobrych praktyk. W ramach projektu odbyła się adaptacja standardów jakości w różnych systemach krajowych według istniejących wytycznych (Poradnik EDPQS #43) w celu dostosowania standardów jakości w profilaktyce uzależnień od narkotyków do systemów krajowych na obszarze UE oraz przetłumaczenie narzędzi projektu na poszczególne języki unijne. Ponadto projekt ASAP przewiduje wprowadzenia mechanizmów utrwalających działania projektowe poprzez utworzenie sieci interesariuszy (przy wsparciu VCP) w obszarach profilaktyki uzależnień od narkotyków oraz identyfikację innych mechanizmów promujących trwałość projektu.

Szkolenia dotyczące profilaktyki

Projekt ASAP opiera się na dwóch filarach: pierwszy to analiza krajowych systemów profilaktycznych w Europie, natomiast drugi to profesjonalizacja kadr profilaktycznych.

Pierwszy filar jest koordynowany przez Centrum Informacji KBPN. W obszarze drugiego filaru opracowano dwa główne programy szkoleniowe kierowane do master trenerów (MT) i specjalistów ds. profilaktyki uzależnień od narkotyków (DPP). Obie grupy to kluczowi interesariusze w krajowych systemach profilaktycznych z uwagi na ich istotną rolę w tworzeniu rozwiązań strategicznych oraz rozdzielaniu zasobów w obszarze profilaktyki. Z tego względu oraz na podstawie decyzji podjętej w poprzednim projekcie europejskim UPC-ADAPT, obie te grupy tworzą wspólną grupę: decydenci, opiniodawcy i twórcy strategii (ang. Decision, Opinion, Policymakers, DOP). Specjaliści DOP pracują na każdym szczeblu podejmowania decyzji: krajowym, regionalnym i lokalnym. Master trenerzy w porównaniu do specjalistów DPP mają za zadanie przekazywać wiedzę i umiejętności, czego nie wymaga się od specjalistów DPP. Oba programy szkoleniowe w ramach projektu ASAP bazują na szkoleniach opracowanych w ramach projektu UPC-ADAPT, sfinansowanego w 2017 roku przez Komisję Europejską, a konkretnie przez Dyrekcję Generalną ds. Migracji i Spraw Wewnętrznych (ang. Directorate-General for Migration and Home Affairs).

Projekt ASAP a UPC-ADAPT

Głównym celem projektu UPC-ADAPT było opracowanie Europejskiego Programu Szkoleń Profilaktycznych (ang. European Prevention Curriculum, EUPC) opierając się na Uniwersalnym Programie Szkoleń Profilaktycznych (ang. Universal Prevention Curriculum, UPC), który został stworzony przez organizację Applied Prevention Science International ze środków Departamentu Stanu USA przeznaczonych w ramach planu Colombo na tzw. Drug Advisory Programme. Głównym celem Europejskiego Programu Szkoleń Profilaktycznych jest redukcja problemów zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych związanych z używaniem substancji psychoaktywnych poprzez budowanie międzynarodowych systemów profilaktycznych i szkolenia w zakresie najskuteczniejszych interwencji i strategii opartych na dowodach naukowych, profesjonalizację specjalistów ds. profilaktyki oraz rozbudowę kadr w obszarze profilaktyki w Europie. EUPC polega na praktycznym wdrożeniu w państwach europejskich kluczowych zadań określonych w Międzynarodowych Standardach w Profilaktyce Używania Narkotyków, opracowanych przez Biuro ds. Narkotyków i Przestępczości Narodów Zjednoczonych (UNODC) oraz w Europejskich Standardach Jakości w Profilaktyce Uzależnień od Narkotyków (EDPQS), opracowanych przez Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) oraz Partnerstwo dla Standardów w Profilaktyce (ang. Prevention Standards Partnership). Głównym przedmiotem działań jest zapobieganie problemom związanym z używaniem substancji psychoaktywnych, choć treść tego programu może również dotyczyć każdego typu zachowań ryzykownych (np. hazard, uzależnienie od gier itp.). Na podstawie podręcznika EUPC opracowano trzy wersje szkolenia: szkolenie dla specjalistów DOP (decydenci, opiniodawcy i twórcy strategii), szkolenie na poziomie akademickim i szkolenie zdalne. W porównaniu do szkolenia dla specjalistów DOP w ramach Europejskiego Programu Szkoleń Profilaktycznych (EUPC), Program Szkolenia w Projekcie ASAP charakteryzuje się odmiennym sposobem realizacji. O ile pierwsze szkolenie realizowane jest w pięciodniowej formule stacjonarnej, o tyle oba szkolenia w ramach projektu ASAP realizowane są w systemie hybrydowym, tj. w formule stacjonarnej i zdalnej. Ponadto w każdym programie szkolenia (MT i DPP) do wersji dla specjalistów DOP w ramach EUPC dodano treści interesujące konkretną grupę docelową. Program szkolenia ASAP jest zgodny z podstawowymi standardami i narzędziami UE stosowanymi w obszarze Kształcenia i Szkolenia Zawodowego (ang. Vocational Education and Training, VET)4.

Polskie działania w projekcie ASAP

Szkolenie ASAP w naszym kraju jest realizowane przez Centrum Informacji KBPN. W pierwszym kursie uczestniczyło 20 osób reprezentujących różne instytucje. Na początku grudnia 2020 roku przeprowadzono dwudniowe szkolenie online. Druga część kursu online odbyła się w lutym 2021 roku. Od grudnia realizowany jest również e-learning. Szkolenie na platformie zawiera prace do samodzielnego wykonania, prezentacje interaktywne oraz pakiet materiałów do każdego z czterech modułów szkolenia ASAP. Ponadto w ramach każdego zagadnienia tematycznego prowadzone jest webinarium z aktywnym uczestnictwem osób biorących udział w szkoleniu. W ramach szkolenia ASAP poruszana jest tematyka, która nieczęsto jest przedmiotem szkoleń z zakresu profilaktyki w Polsce, jak profilaktyka środowiskowa (ang. enviromental prevention) czy profilaktyka w miejscu pracy. Uczestnicy szkolenia otrzymają narzędzia, np. do oceny kampanii profilaktycznych w ramach prowadzonych ćwiczeń. Planuje się uzupełnienie szkolenia online szkoleniem stacjonarnym w maju 2021 roku. Zależy to jednak od sytuacji epidemicznej w kraju. W Polsce, jak również we Włoszech i Grecji, z powodu pandemii COVID-19 całość szkolenia odbyła się online, co z drugiej strony pozwala na dostosowanie kursu ASAP do nowej sytuacji, gdzie coraz więcej szkoleń jest realizowanych z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych. Ponadto Centrum Informacji KBPN planuje zorganizowanie we współpracy z EMCDDA szkolenia dla master trenerów z Europy w ramach REITOX Academy EMCDDA, co pozwoli osobom będącym master trenerami zostanie trenerami europejskimi po ukończeniu szkolenia i zdaniu egzaminu końcowego. Szkolenie dla trenerów europejskich było planowe w 2020 roku, ale z powodu pandemii COVID-19 zostało przesunięte na rok 2021. Warto podkreślić, że szkolenia EUPC zostały zapisane w nowej strategii narkotykowej Unii Europejskiej, przyjętej pod koniec 2020 roku w trakcie niemieckiej prezydencji w UE. Dlatego też działania realizowane przez KBPN pozwolą na przygotowanie systemu europejskich szkoleń, które nie tylko podniosą kompetencje osób zajmujących się profilaktyką w Polsce, ale będą również realizacją unijnych priorytetów.

Szkolenia ASAP oparte na EUPC adresowane są w naszym kraju przede wszystkim do przedstawicieli jednostek samorządowych, którzy są specjalistami DOP. W ten sposób staramy się wpłynąć na ośrodki decyzyjne, które posiadają środki finansowe na wspieranie skutecznych i sprawdzonych programów profilaktycznych. Podejmowane są również przez KBPN kroki, aby promować projekt ASAP oraz polski wkład w jego realizację na arenie międzynarodowej. Oprócz wspomnianej w artykule strony internetowej (https://preventionasap.pl), 6 marca 2020 roku odbyło się spotkanie dodatkowe w Wiedniu w ramach 63. sesji Komisji Środków Odurzających ONZ (CND), zorganizowane wspólnie przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN), organizację A.Li.Sa./ASL2 (Włochy), Komisję Europejską oraz UNODC Prevention, Treatment and Rehabilitation Section. W ramach tego wydarzenia prezentacje dotyczące projektu ASAP oraz skutecznej profilaktyki wygłosili przedstawiciele instytucji organizujących side event. Spotkanie pn. „Stworzyć profilaktykę bardziej skuteczną w Europie? Analiza systemu i szkolenia. Czy możemy to zrobić razem?” poprowadziła ambasador Dominika Krois (Stała Przedstawiciel RP przy Biurze Narodów Zjednoczonych i Organizacji Międzynarodowych w Wiedniu), która obecnie przewodniczy CND. W ramach tego wydarzenia trzy osoby uczestniczące w projekcie ASAP wygłosiły prezentacje dla ponad 40 osób z całego świata5. Od 2008 roku polskie instytucje różnego szczebla (Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Mazowieckie Centrum Polityki Społecznej oraz Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) uczestniczyły w kilku projektach międzynarodowych, dzięki którym udało się opracować obecny kurs szkoleniowy ASAP.

Przypisy

1. ↑ Jedenaście instytucji partnerskich z dziewięciu krajów członkowskich UE pod przewodnictwem A.Li.SA-Azienda Ligure Sanitaria (Włochy), ASL 2-Azienda Sanitaria Locale Savonese and SI4Life (Włochy); VAD Verenigingvoor Alcohol enandereDrugproblemenvzw (Belgia); NBDP - National Bureau for Drug Prevention – Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (Polska); ELTE – EötvösLoránd University (Węgry); UMHRI - University Mental Health Research Institute and Hellenic Mediterranean University (Grecja); TAI - National Institute for Health Development (Estonia); ERF - Zagreb University (Chorwacja); UTRIP - Institute for Research and Development(Słowenia) oraz siedem wspierających instytucji (UNODC - United Nations Office for Drugs and Crime; EMCDDA - European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction; EUSPR - European Society for Prevention Research; NTAKD - Drug, tobacco and alcohol control department (Litwa); Sectoral Policy Department Ministry of the Interior (Łotwa); HoGent University (Belgia) and ATS Milan – Agenzia Tutela Salute (Włochy). Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej z programu sprawiedliwość. Strona projektu: http://asap-training.eu
2. ↑ W ramach pierwszego komponentu pakietu trzeciego zebrane zostały informacje o kluczowych instytucjach zajmujących się profilaktyką. Krajowe Biuro rozesłało kwestionariusze do 10 kra-jów uczestniczących w projekcie oraz do wszystkich Reitox Focal Pointów (Krajowych Punktów Monitorujących) w UE, które w kolejnym kroku wysłały ankiety do kluczowych instytucji zajmujących się profilaktyką w poszczególnych krajach. W efekcie podjętych działań otrzymano ponad 100 kwestionariuszy z 20 krajów UE. W efekcie opracowano raport główny zawierający 20 raportów krajowych, w których szczegółowo opisano ponad 100 instytucji zajmujących się profilaktyką w UE.
3. ↑ Poradnik EDPQS #4, jak również cały pakiet materiałów dotyczących Europejskich Standardów Jakości w Profilaktyce Uzależnień znajduje się na stronie CINN KBPN pod linkiem http://www.cinn.gov.pl/portal?id=15&res_id=1418110
4. ↑ Europejski System Transferu Osiągnięć w Kształceniu i Szkoleniu Zawodowym (ang. European Credit System for Vocational Education and Training), często określany jako ECVET, stanowi zaplecze merytoryczne służące do transferu, uznawania i zbierania punktów za wyniki szkolenia celem zdobycia odpowiednich kwalifikacji. W oparciu o Rekomendację Parlamentu Europejskiego [2009], ECVET bazuje na opisie kwalifikacji w „Wynikach Działu Szkolenia”. Opisanie inicjatyw szkoleniowych poprzez „Wyniki Szkolenia” umożliwia w ramach ECVET opracowanie wspólnej terminologii stosowanej przez różne podmioty w obszarze Kształcenia i Szkolenia Zawodowego (VET), a także pozwala na transfer kwalifikacji, uznawanie kompetencji i mobilność profesjonalistów.
5. ↑ Więcej informacji o wydarzeniu znajduje się na stronie CINN KBPN: